تاریخچه سرویس‌های گوگل‌
گوگل چند سال پیش در اقدامی ابتکاری یک کیت برنامه‌نویسی اپن‌سورس در اختیار برنامه‌نویسان وب قرار داد. طراحان وب می‌توانستند با استفاده از این مجموعه کد که در دو نسخه، یکی مبتنی بر دات‌نت مایکروسافت و دیگری بر اساس فناوری جاوا تهیه شده بود، به رابط برنامه‌نویسی یا API موتور جست‌وجوی گوگل دسترسی داشته باشند.

البته شما بدون دانستن برنامه‌نویسی و تنها با کپی کردن چند خط اسکریپت وب نیز می‌توانید موتور جست‌وجوی گوگل را از داخل صفحه وب سایت خود احضار کنید. ولی این کیت به برنامه‌نویسان اجازه می‌داد پشت صحنه، موتور جست‌وجوی گوگل را به صورت بخشی از کد نرم‌افزار تحت وب خود به  کار بگیرند و هرگونه جست‌وجو یا آنالیزی را از درون نتایج جست‌وجو بیرون بکشند. البته این مکانیزم فقط به شما اجازه می‌داد هزار نتیجه نخست جست‌وجو را دریافت کنید.

به این ترتیب به عنوان یک برنامه‌نویس وب می‌توانستید فرض کنید که دیتابیس گوگل به صورت مجازی مال شماست و می‌توانید روی آن انواع Query را اجرا کنید و از نتایج آن بهره بگیرید. این کار خیلی هیجان‌انگیز بود. مثلاً می‌توانستید به این ترتیب گوگل را به موتور جست‌وجوی اطلاعات سایت خود تبدیل کنید.

محبوبیت این سرویس باعث شد گوگل روی موضوع ارائه سرویس‌های نرم‌افزاری به طور جدی فکر کند؛ زیرا این راه خوبی برای محکم کردن میخ گوگل در صنعت آی‌تی بود: یک برنامه‌نویس عاشق گوگل ده‌ها برابر یک کاربر معمولی می‌تواند برای این شرکت (به صورت غیرمستقیم) تبلیغ کند و محبوبیت بیافریند و از آن مهم‌تر، تار و پود اینترنت را به حیات و قابلیت‌های گوگل بیش از پیش وابسته کند.

این یک معامله دوطرفه است که از یک سو گوگل به شما اجازه می‌دهد مجانی از قدرت آن برای قدرتمند کردن نرم‌افزارهایتان استفاده کنید و از سوی دیگر، به طور ناخواسته به گوگل وابسته می‌شوید و به صورت نامحسوس آن را تبلیغ می‌کنید. به این ترتیب، از آن زمان این شرکت آهسته آهسته تغییر ماهیت داد و از یک موتور جست‌وجوی ساده، به تدریج به یک پلتفرم آنلاین برای تأمین انواع خدمات تبدیل شد.

گوگل ابتدا چند سرویس جدید راه‌اندازی کرد و چند سرویس آنلاین مانند ‌Blogger را نیز خرید. سپس برای هر یک از این سرویس‌ها یک API نوشت. به‌ گونه‌ای که برنامه‌نویسان بتوانند با استفاده از این رابط‌های برنامه‌نویسی هر یک از سرویس‌های مذکور را در نرم‌افزارهای خود به خدمت بگیرند. این کار گوگل باعث روانه شدن صدها سرویس و برنامه تحت وب جدید موسوم به Mashup شد که خودشان مبتنی بر سرویس‌های گوگل بودند. مثلاً می‌توانید با همین روش و از ترکیب قابلیت‌های سرویس خبری گوگل (Google News) و سرویس دیگری مثل Google Earth یک سرویس جدید بسازید که وقتی روی نقطه خاصی از نقشه یک منطقه از دنیا کلیک می‌کنید، آخرین اخبار آن محل را نمایش دهد.

به عنوان نمونه دیگر، می‌توانید از طریق API مخصوص ‌Blogger به این سرویس دسترسی پیدا کنید و برنامه‌ای بنویسید که بدون نیاز به مراجعه به سایت بلاگر، پس از اتصال کامپیوتر شما به اینترنت، یادداشت وبلاگی جدید شما را مستقیماً به وبلاگ شما ارسال کند.

در واقع کل این موج جدیدی که گوگل به راه انداخت، تبلور همان ایده وب سرویس است. به این معنا که شما با استفاده از فناوری‌های وب سرویسی می‌توانید تمام یا بخشی از قابلیت‌های یک نرم‌افزار آنلاین (مانند موتور جست‌وجوی گوگل) را در کلید نرم‌افزار دسکتاپ یا تحت وب خود به خدمت بگیرید؛ و چه وب سرویسی جالب‌تر و هیجان انگیزتر از گوگل؟ بنابراین از حدود یکی دو سال پیش، گوگل خود را به عنوان یک پلتفرم تمام عیار آنلاین معرفی کرد که همچون یک سیستم‌عامل آنلاین می‌تواند بسیاری از نیازهای روزمره شما را تأمین کند.

وب سرویس‌های داغ!
اجازه بدهید ببینیم در آخرین همایش گوگل‌کاران چه سرویس‌هایی مورد بحث و بررسی قرارگرفت. اول از همه باید بگویم گوگل بساط آن کیت پرطرفدار موتور جست‌وجو را جمع کرد و اگرچه مشتریان سابق این سیستم هنوز هم می‌توانند از آن استفاده کنند، گوگل دیگر از متقاضیان جدید ثبت‌نام نمی‌کند. چرا گوگل این کیت را محدود کرد؟ چون به طور مجانی موتور گوگل را به صورت عریان در اختیار برنامه‌نویسان قرار می‌داد و برای این شرکت به صرفه نبود. اما در همایش امسال، گوگل روی سرویس جایگزینی که به تازگی معرفی کرده است، یعنیGoogle AJAX Search API  مانور داد. این کیت همان کار را می‌کند.

اما به صورت رونمایی، ای‌جکسی، و سمت کلاینت؛ نه زیربنایی و به صورت سورس کد سمت سرور. به زبان ساده‌تر، گوگل دور موتور جست‌وجوی محبوبش یک پوسته خوش‌آب و رنگ و مطابق مد روز (ای‌جکس) کشید تا دسترسی طراحان وب به این سرویس محدود شود.

اکنون در کنار این سرویس، دو سرویس ای‌جکسی دیگر نیز ارائه می‌شود: یکی Google AJAX Feed API که خروجی‌هایRSS  سایت‌های عمومی را به درون نرم‌افزار شما کانالیزه می‌کند و دیگری Google Web Toolkit که به طور کلی فریم ورک و راهکار پیشنهادی گوگل برای استفاده از تکنیک ای‌جکس در برنامه‌های تحت وب شماست. این جعبه ابزار به زبان جاوا است.

چند وب سرویس دیگر هم بحث داغ همایش امسال بود. یکی Google Data APIs که به شما اجازه می‌دهد داخل دیتابیس برخی از سرویس‌های آنلاین گوگل مانند Blogger  وGoogle Calendar بنویسید و بخوانید. با استفاده از Google Gadgets می‌توان ابزارهای کوچکی درست کرد که یک قابلیت ساده نرم افزاری (مبتنی بر سرویس‌های گوگل) را در قالب یک باکس بسته‌بندی کند تا بتوانید با گذاشتن یک خط آدرس URL مربوط به اسکریپت آن، باکس را در سایت خود نمایش دهید.

مثلاً فرض کنید که دوست دارید یک کادر کوچک گوشه سایت خودتان بگذارید تا وقتی درون آن چیزی تایپ می‌کنید و دکمه جست‌وجو را می‌زنید، موتور گوگل برود صفحه مربوط به آن کلمه را در سایت ویکی‌پدیا پیدا کند. به این می‌گویند یک گجت! با استفاده از Google Maps API نیز می‌توانید از نقشه‌های جغرافیایی گوگل در برنامه‌ها و وب‌سایت خودتان استفاده کنید. در همین رابطه Google Mapplets به تازگی معرفی شده است که در واقع گجت‌ها یا برنامه‌های کوچکی هستند که برای سرویس Google Maps می‌توانید بنویسید.

یکی از سرویس‌های جدیدی که امسال روی آن بحث بود Google Gears نام دارد. به کمک این فریم‌ورک جدید می‌توانید برنامه‌های تحت وبی بسازید که به صورت آفلاین - یعنی هنگامی که به اینترنت وصل نیستید - کار کند. معماری Google Gears از سه قسمت، Cache Server، دیتابیس محلی و  WorkerPool (که راندمان پاسخگویی نرم افزار آفلاین شما را بالا می‌برد) تشکیل شده است.

مثال چنین چیزی برنامه ‌Google Reader Offline است که هنگام اتصال شما به اینترنت تازه‌ترین خبرها را از منابع خبری مورد نظر شما (خروجی‌های RSS) جمع می‌کند تا هنگامی که به اینترنت وصل نیستید هم بتوانید اخبار را بخوانید. امیدوارم بتوانیم به زودی در ماهنامه شبکه بحث وب سرویس‌های گوگل را باز کنیم و به جنبه‌های فنی آن بپردازیم.

پی‌نوشت:
1- البته گوگل به نظر من شرکت خوبی است و با خواندن این جملات نباید گوگل را چنانکه برخی می‌پندارند، یک توطئه پنهانی تلقی نکنید. منظورم این بود که با استراتژی کلان گوگل برای بازاریابی آشنا شوید.